Inleiding
De uitvoering van de taken rondom erfgoed (monumentenzorg, cultuurhistorie, archeologie, Geopark de Hondsrug, streektaal, het Drents Archief en de UNESCO Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid) zijn zoals gepland verlopen. Enerzijds gaat dit om inzet van instellingen, zoals het Noordelijk Archeologisch Depot, Monumentenwacht Drenthe, Geopark de Hondsrug, het Huus van de Taol en het Drents Archief, anderzijds gaat dit om subsidies voor restauratie en herbestemming, archeologie, cultuurhistorie en/of subsidies voor projecten in de Koloniën van Weldadigheid. Voortkomend uit de vaststelling van de nieuwe cultuurnota voor de periode 2025-2028 zijn regelingen voorbereid op het gebied herbestemming en restauratie van monumenten, en erfgoedparticipatie (FARO). Deze gaan per 1 januari 2025 in. Rondom het Drèents Liedtiesfestival zijn we met partijen in gesprek over de editie in 2025. |
|---|
Wat hebben we bereikt en wat hebben we gedaan?
Doelstelling | Omschrijving doelstelling | Status | Toelichting realisatie |
|---|---|---|---|
7.01.01 Cultuurhistorische waarden zijn als onderlegger gebruikt voor ruimtelijke ontwikkelingen en maatschappelijke opgaven | |||
We willen toewerken naar meer gebiedsvisies op basis van cultuurhistorie bij ingrijpende veranderingen in gebieden van cultuurhistorisch belang. We zetten in op cultuurhistorische kennis ter inspiratie bij maatschappelijke opgaven als duurzaamheid, cohesie, krimp en participatie. Samen met gemeenten verkennen we nieuwe cultuurhistorische thema’s die gedeeld en toepasbaar worden gemaakt voor beleid, gebruik en inspiratie om de zorg voor en kwaliteit van het cultuurhistorisch erfgoed te versterken. |
| Vanuit het provinciaal belang cultuurhistorie heeft de planadvisering plaatsgevonden op externe en interne planontwikkelingen. Dit betreft een wettelijke taak. Om deze taak blijvend goed te kunnen uitvoeren is de beleidsvisie Cultuurhistorisch Kompas geactualiseerd. Daarnaast is ingezet op samenwerking en kennisontwikkeling met andere beleidsterreinen. Het subsidieplafond voor de subsidieregeling cultuurhistorie is in december bereikt. | |
7.01.02 Monumentenzorg | |||
We stimuleren behoud en herbestemming van karakteristiek bezit in Drenthe door middel van een subsidieregeling. Hiermee wordt (dreigende) leegstand en verval voorkomen. We werken samen met partners naar een visie op de toekomst van monumentale gebouwen. We geven steun aan de ontwikkeling van een kerkenvisie binnen het nationale samenwerkingsprogramma Religieus Erfgoed. |
| Behoud en herbestemming van karakteristiek bezit in Drenthe is gestimuleerd en (dreigende) leegstand en verval voorkomen. Aan 10 rijksmonumenten en 7 overige monumenten is subsidie verleend. Drentse gemeenten zijn ondersteund bij het maken van kerkenvisies. Stichting Het Drentse Landschap is ondersteund met subsidie in de kosten van de herbestemming van de rijksmonumentale boerderij "De Bruntingerhof" in Orvelte. Er is gestart met een haalbaarheidsonderzoek om het depot voor historische bouwmaterialen in te zetten als Praktijkcentrum voor restauratie en bouwhistorie voor het Voortgezet Onderwijs (VMBO en Havo/VWO) om zo jong talent te enthousiasmeren een vervolgopleiding te kiezen waarmee het tekort aan restauratie vakmensen wordt verminderd. Het Drents Monumentenfonds (laagrentende leningen in de kosten restauratie en herbestemming van karakteristiek bezit) wordt beheerd door het Restauratiefonds. De samenwerking met het Restauratiefonds bestaat dit jaar 15 jaar. Inmiddels zijn 38 leningen verstrekt met een totaalwaarde van € 9,3 miljoen. Dit jaar zijn 8 leningen verstrekt hetgeen een record is in behoud van gebouwd erfgoed door dit instrument. | |
7.01.03 Zorgvuldige omgang met en versterking van het archeologische erfgoed van Drenthe | |||
Samen met de provincies Fryslân en Groningen voeren we de wettelijke taken voor het Noordelijk Archeologisch Depot in Nuis uit. Daarnaast zorgen we dat het archeologisch belang integraal onderdeel is van de provinciale ruimtelijke planvorming en -advisering. We stimuleren de participatie van amateurs, professionals en bewoners. Nieuwe archeologische thema’s gaan we met onze partners verkennen, delen en toepasbaar maken voor beleid, gebruik en inspiratie. |
| De wettelijke taken zijn uitgevoerd. De subsidieregeling Archeologie en Publiek heeft in oktober het plafond bereikt. Dankzij de subsidie zijn veel mooie projecten uitgevoerd. Er is een start gemaakt met de verbouw-/nieuwbouwplannen voor NAD Nuis. De samenwerking met Groningen en Friesland hierbij verloopt uitstekend. Archeologie is in een vroeg stadium meegenomen bij ruimtelijke ontwikkelingen binnen Drenthe. | |
7.01.04 Koloniën van Weldadigheid; siteholderschap UNESCO werelderfgoed | |||
Als siteholder voor de Nederlandse sites Frederiksoord-Wilhelminaoord en Veenhuizen zijn we verantwoordelijk voor het beschermen en het uitdragen van de uitzonderlijke waarden conform de eisen van UNESCO (o.a. visievorming, marketing, website, beheertaken erfgoed, monitoring en rapporteren) en in samenwerking met partners in deze gebieden en met de co-siteholder voor de Vlaamse site Wortel. |
| Het cultuurlandschap Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid in Nederland is volgens afspraak met Unesco beschermd, uitgedragen naar publiek en gemonitord. Dit doen wij samen met gemeenten Westerveld, Weststellingwerf, Noordenveld, provincie Fryslân, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en transnationaal met Vlaamse partners. Er is onder andere gewerkt aan een Lanenplan en een Klokhuis Werelderfgoeddag. We hebben veel werk verzet om rijkssteun te verkrijgen voor het Tienjarenplan restauratie en herbestemming monumenten in dit Werelderfgoed. De provincie Drenthe is ook de komende drie jaar voorzitter van de transnationale Stuurgroep Koloniën van Weldadigheid, en voert het secretariaat en kasbeheer van zowel een jaarbegroting transnationale Werelderfgoedtaken als een projectbegroting voor samenwerking van alle 7 Koloniën. | |
7.01.05 Koloniën van Weldadigheid; ontwikkeling | |||
Samen met partners uit het gebied werken we aan het ontwikkelen van de Koloniën van Weldadigheid. We werken aan een samenhangende aanpak in het uitdragen van het gemeenschappelijke werelderfgoed en het immateriële verhaal van de Koloniën van Weldadigheid. |
| Er zijn diverse projecten ontwikkeld en gerealiseerd op het snijvlak van cultuur, ruimtelijke kwaliteit en economische ontwikkeling, in balans tussen de beide koloniegebieden in Drenthe: Frederiksoord-Wilhelminaoord en Veenhuizen. Het ontwikkelbudget was in november uitgeput. | |
7.01.06 Geopark De Hondsrug | |||
We maken het aardkundig en cultuurhistorisch erfgoed zichtbaar voor bewoners en bezoekers. We werken aan de ontwikkeling van het Geopark conform het jaarprogramma. Het provinciaal aandeel in het Masterplan 2022-2027 is uitgevoerd. |
| Het jaarplan is volgens plan uitgevoerd. Er zijn diverse activiteiten georganiseerd, waaronder 6 lezingen in het kader van de Hondsrugacademie, met thema's op het gebied van aardkunde en cultuurhistorie, een Hondsrug Infoloop voor ondernemers en diverse excursies en workshops. In samenwerking met een landschapsfotograaf is een minidocumentaire 'Thuis op de Hondsrug' gemaakt. Samen met Hunebedcentrum en Drents Landschap is een elektrische promotiebus aangeschaft en wordt een projectplan ontwikkeld voor de realisatie van een nieuwe innovatieve expositieruimte. Verder worden projecten ontwikkeld en gepromoot op het snijvlak van aardkunde, ruimtelijke kwaliteit en economische ontwikkeling. | |
7.01.07 Behouden en bevorderen van het gebruik van de Drentse streektaal | |||
Het Huus van de Taol stimuleert en borgt het Drents met hun activiteiten en literaire producten. Het Drèents Liedtiesfestival stimuleert het schrijven, maken en promoten van Drentstalige muziek. In samenwerking met de Nedersaksische overheden en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties willen we minstens één gezamenlijk project realiseren. |
| Het budget voor streektaalprojecten is grotendeels besteed aan een streektaal spraaktechnologie project van de RUG. Het Huus van de Taol voert de activiteiten uit als gepland. Naast de reguliere taken uit het PvE loopt er een 80-jaar-vrijheid project. Het convenant Nedersaksisch loopt, in 2024 zijn gemeenten Urk en Bunschoten toegetreden, evenals provincie Flevoland. In 2024 is Stichting REUR gestopt met het organiseren van het Drèents Liedties Festival. Er is aandacht voor een doorstart met andere partijen in 2025 en daarna. | |
7.01.08 Historische bronnen kunnen worden benut en ons erfgoed kan worden beleefd, waarbij kennisontwikkeling, overdracht van informatie en innovatie voor publiek centraal staan | |||
We ondersteunen het Drents archief zodat (im)materieel erfgoed digitaal ontsloten wordt voor (her)gebruik door brede doelgroepen. |
| Het Drents Archief voert de activiteiten uit als gepland. Naast de reguliere taken uit het Programma van Eisen zijn er drie onderzoeksprojecten en drie publieksprojecten opgestart. Een aantal van deze activiteiten loopt door in 2025. | |
7.01.09 Doorontwikkeling cultuurbeleid | |||
We werken aan een nieuwe cultuurnota voor de periode 2025-2028 met als basis de Drentse cultuurverkenning van Berenschot die in 2023 is gepubliceerd. |
| De cultuurnota 'Cultuur maakt Drenthe/Drenthe maakt Cultuur' voor de periode 2025-2028 is door uw Staten vastgesteld op 10 juli 2024. | |
Welke feiten en cijfers zijn er?
In 2016 is de Cultuurmonitor Drenthe ontwikkeld. Inmiddels zijn er twee edities verschenen (2017 en 2018). Samen met provinciaal gesubsidieerde instellingen is onderzocht hoe de waarde van cultuur in kaart kan worden gebracht. Aan de hand van jaarverslagen en gesprekken wordt in de Cultuurmonitor de artistieke, economische, maatschappelijke en ruimtelijke waarde van cultuur onderzocht. De monitor geeft ons inzicht in de effecten en ontwikkeling van het provinciaal cultuurbeleid.
In 2023 heeft Berenschot een andere invulling gegeven aan de cultuurmonitor. Ze hebben een verkenning gedaan naar het cultuurbeleid van de provincie Drenthe met adviezen voor de periode 2025-2028. Deze inzichten zijn benut voor de nieuwe beleidsperiode.
Revelante cijfers (afkomstig uit het onderzoek van Berenschot uit 2023):
- Drenthe scoort relatief hoog op het aantal cultuurhistorische en overige musea per 100.000 inwoners (4.1 in Drenthe t.o.v. 3 landelijk).
- Drenthe scoort relatief laag op het aanbod podiumkunsten (150 in Drenthe t.o.v. 366 landelijk).
- In Drenthe besteden relatief veel mensen regelmatig tijd aan handenarbeid, schilderen, tekenen, boetseren en pottenbakken (20% in Drenthe t.o.v. 15% landelijk).
- De landelijke subsidie voor cultuur per inwoner per provincie blijft achter in Drenthe. Waar Drenthe € 2,27 ontvangt per inwoner, is dit in Noord-Holland € 61,-- per inwoner.
- De Drentse gemeenten investeren ook relatief weinig in cultuur t.o.v. gemeenten in andere provincies. Na de Friese gemeenten, hangen de Drentse gemeenten onderaan wat betreft hun bijdrage voor cultuur. De gemeenten in Noord-Holland, Zuid-Holland en Groningen investeren relatief gezien het meest in cultuur.
- Als provincie investeren we relatief veel in cultuur. Samen met Limburg staan we op een gedeelde derde plaats met alleen nog de provincies Fryslân en Zeeland boven ons. De provincies Flevoland, Noord-Holland en Zuid-Holland staan onderaan de lijst.
Verplichte beleidsindicatoren volgens het BBV
Via het Besluit Begroting en Verantwoording is vastgelegd, dat alle provincies vanaf de begroting 2018 indicatoren in de begroting moeten vermelden. Deze indicatoren zijn in IPO-verband opgesteld en vastgesteld door het Ministerie van BZK. De achterliggende gegevens zijn te vinden via de website van het IPO. Daar is ook vergelijkingsmateriaal met andere provincies te vinden en de definitie die wordt gehanteerd voor de betreffende indicator.
Cultuur
Indicator: Restauratievolume
Definitie: Cijfers over restauratievolume rijksmonumenten hebben betrekking op monumenten waarvan de staat van onderhoud matig of slecht is. Het betreft de globale staat van onderhoud gebaseerd op de uitvoeringsrichtlijn schouwen van gebouwde monumenten. De cijfers hebben betrekking op alle rijksmonumenten, exclusief de monumenten met de functie woning. De verstrekte gegevens zijn de meest recente uit de afgelopen 4 jaar.
Wat heeft deze beleidsopgave gekost?
7.01 Oog voor cultureel erfgoed | Primitieve begroting | Begroting na wijziging | Realisatie | Verschil | |
Lasten | 4.165.552 | 5.321.531 | 5.120.922 | 200.609 | |
|---|---|---|---|---|---|
Doelstelling 7.01.01 Cultuurhistorische waarden zijn als onderlegger gebruikt voor ruimtelijke ontwikkelingen en maatschappelijke opgaven | 125.000 | 125.000 | 124.998 | 2 | |
Doelstelling 7.01.02 Monumentenzorg | 2.085.869 | 2.145.637 | 2.120.131 | 25.506 | |
Doelstelling 7.01.03 Zorgvuldige omgang met en versterking van het archeologische erfgoed van Drenthe | 276.113 | 278.410 | 301.470 | -23.060 | |
Doelstelling 7.01.04 Koloniën van Weldadigheid; siteholderschap UNESCO werelderfgoed | 312.500 | 1.062.500 | 1.085.565 | -23.065 | |
Doelstelling 7.01.05 Koloniën van Weldadigheid; ontwikkeling | 0 | 250.000 | 65.000 | 185.000 | |
Doelstelling 7.01.06 Geopark De Hondsrug | 211.347 | 229.727 | 229.727 | 0 | |
Doelstelling 7.01.07 Behouden en bevorderen van het gebruik van de Drentse streektaal | 516.764 | 559.095 | 561.741 | -2.646 | |
Doelstelling 7.01.08 Historische bronnen kunnen worden benut en ons erfgoed kan worden beleefd, waarbij kennisontwikkeling, overdracht van informatie en innovatie voor publiek centraal staan | 600.959 | 634.162 | 605.349 | 28.813 | |
Doelstelling 7.01.09 Doorontwikkeling cultuurbeleid | 37.000 | 37.000 | 26.941 | 10.059 | |
Baten | -2.180 | 2.180 | |||
Doelstelling 7.01.04 Koloniën van Weldadigheid; siteholderschap UNESCO werelderfgoed | 0 | 0 | -2.180 | 2.180 | |
Saldo | 4.165.552 | 5.321.531 | 5.118.742 | 202.789 | |
Ontwikkelingen
Voor de restauratie en herbestemming van het monumentale erfgoed in de Koloniën van Weldadigheid is een tienjarenplan opgesteld. Hiervoor is € 750.000,-- per jaar beschikbaar gesteld. Richting het Rijk wordt gelobbyd voor matching van de provinciale bijdrage. Hierbij benutten we mogelijkheden vanuit Nij Begun en RegioDeal Noord-Drenthe.
Samen met Friesland en Groningen zijn we verantwoordelijk voor het Archeologisch Depot in Nuis. Dit is een wettelijke taak. Hier ligt een verbouw- en verduurzamingsopgave die we samen met de andere provincies in kaart aan het brengen zijn.