Natuur | Jaarrekening 2024

Inleiding

Versterken en behouden van natuur bevat drie hoofdonderwerpen:
- Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR)/Natura 2000
- Natuurnetwerk Nederland (NNN)
- Natuurinclusief Drenthe (NID)

Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR)/Natura 2000:
Voor VHR/Natura 2000 is in 2024 het eindadvies van de ecologische autoriteit voor alle Drentse gebieden beschikbaar. Voor de Natura 2000 beheerplannen zijn we op planning de komende jaren de Natura 2000 beheerplannen te actualiseren. In 2025 worden Fochteloerveen, Holtingerveld, Mantingerzand en Mantingerbos ter inzage gelegd. Voor de monitoringsresultaten maken we gebruik van de verzamelde gegevens onder de doelstelling Inzicht krijgen in natuurkwaliteit. Deze gegevens gebruiken wij voor vergelijking van de historische en toekomstige situatie en de aanlevering aan AERIUS.

Natuurnetwerk Nederland (NNN):
De uitvoeringsprojecten binnen het Programma Natuurlijk Platteland (in 2024 in totaal 79 verdeeld over 8 deelprogramma's) bevinden zich in verschillende fasen, van voor bereiding tot uitvoering en realisatie. Het grootste deel (75%) van de deelprojecten loopt op schema. Een beperkt aantal projecten loopt echter ook serieuze vertraging op, onder andere door lange procedures in het voortraject of het ontbreken van de vereiste grondposities om de inrichting van het betreffende deel van het NNN te kunnen starten.

De maatregelen van het Uitvoeringsprogramma Natuur Drenthe 2021-2023 worden uitgevoerd binnen het Programma Natuurlijk Platteland. Een groot deel van de maatregelen van zijn in 2024 gerealiseerd, waaronder de kwaliteitsverbetering en het op orde brengen van het hydrologisch systeem van verschillende bestaande natuurgebieden binnen het Natuurnetwerk Nederland en de N2000 gebieden in het bijzonder. Afgelopen zomer is bij het Rijk een nieuwe aanvraag ingediend, het Uitvoeringsprogramma Natuur Drenthe 2024-2032, waarvoor wij eind 2024 een beschikking hebben ontvangen. Volgend jaar zal er een start worden gemaakt met het uitvoeren van deze (natuurherstel) maatregelen.

Het investeringskrediet grondbezit Landelijk Gebied is een wezenlijk instrument om de opgave NNN te realiseren. Het investeringskrediet is in de Begroting 2024, paragraaf grondbeleid, opgenomen met een investeringsruimte van € 140 miljoen. Op 3 april 2024 hebben Provinciale Staten besloten het investeringskrediet te verhogen met € 70 miljoen naar € 210 miljoen.

Natuurinclusief Drenthe (NID):
Het realiseren van de basiskwaliteit natuur (BKN) in het landelijk gebied is een belangrijke onderlegger voor de doelen van het programma Natuurinclusief Drenthe. Vanuit het programma leggen we de koppeling met andere grote opgaven zoals woningbouw, klimaat en landbouw en stimuleren we natuurinclusief denken en ontwikkelen in lijn met landelijke agenda Natuurinclusief 2.0. De ambitie met betrekking tot de groenblauwe dooradering uit het NPLG draagt ook in grote mate bij aan het realiseren van de BKN. Hiervoor zijn we afhankelijk van extra middelen vanuit het Rijk. Deze middelen worden nadrukkelijk benoemd in het hoofdlijnenakkoord.

Wat hebben we bereikt en wat hebben we gedaan?


Doelstelling	Omschrijving doelstelling	Status	Toelichting realisatie
2.03.01 Versterken en behouden van Natuur en Landschap
	Wij willen het volgende bereiken: Hydrologische verbetering Verbetering kwaliteit natuurgebieden Versnelling functiewijziging en optimalisatie inrichting Functiewijziging NNN Ontwikkelopgave NNN Afwikkelen projecten ILG Uitvoering programma Landelijk Gebied Realisatie Vogel en Habitatrichtlijn doelen (waaronder Natura 2000 ) Actualisatie van drie Beheerplannen Natura 2000 conform planning tm 2025 tm 2026 Concretisering VHR opgaven Beoordeling natuurdoelanalyses met ecologische autoriteit Aangepaste inrichting natuurgebieden en omgeving, bijvoorbeeld de hydrologische situatie via de deelprogramma’s Opgestelde (uitvoerings)overeenkomsten met natuurbeheerders Tien gescheperde schaapskuddes Groene instellingen financieel ondersteund om de brede doelstellingen van Natuurlijk Platteland te bereiken Minimaal 5.000 vrijwilligers voor natuur en landschapsbeheer waaronder streekbeheer Ondersteunen van 12 gemeenten bij het aanleggen van 30 schoolpleinen van de toekomst Repeterende aanvullende beheermaatregelen zoals plaggen, maaien en begrazen (via de deelprogramma’s) Inzicht in kwantiteit en kwaliteit natuur (via doelstelling 2.03.06)		De deelprojecten binnen het Programma Natuurlijk Platteland (in 2024 in totaal 79) bevinden zich in verschillende fasen, van voor bereiding tot uitvoering en realisatie. Het grootste deel (75%) van de deelprojecten loopt op schema. Aansprekende projecten die we eind 2024/begin 2025 afronden zijn Boonspolder Spijkerboor in deelgebied De Hunze, Ootmaanlanden-Koningsschut in deelgebied Zuid-West, Geelbroek in deelgebied Drentsche Aa en natuurherstel Oosteindsche Veen nabij het Bargerveen. Een beperkt aantal projecten loopt echter ook serieuze vertraging op, onder andere door lange procedures in het voortraject of het ontbreken van de vereiste grondposities om het werk te kunnen starten. Om voldoende resultaat te boeken zetten we via Prolander komende jaren meer menskracht op de uitvoering, grondverwerving blijft een aandachtspunt. Daarnaast heeft het Rijk vanuit Programma Natuur 2e fase aanvullende middelen beschikbaar gesteld om maatregelen die gericht zijn op duurzame instandhouding en verbetering van (stikstofgevoelige) Natura 2000-gebieden uit te laten voeren.


2.03.02 Mooi en aangenaam Drenthe
	Realiseren van de Basiskwaliteit Natuur Drenthe door dit onderdeel te laten zijn of worden van de opgaven in het landelijk gebied Het natuurinclusief verduurzamen van de bestaande woningvoorraad door de ontwikkeling van het (pre)-soortenmanagement plan (SMP). Actualiseren van het beleid ten aanzien van de ecologische verbindingszones en infrastructurele knelpunten zodat deze opgelost kunnen worden in de diverse programma's Betrekken van bewoners bij biodiversiteit in hun directe omgeving door het uitvoeren subsidieregeling Groene Bewonersinitiatieven Uitvoeren en actualiseren van de subsidieregeling voor bescherming diverse Drentse soorten Uitvoeren Uitvoeringsplan boerenlandvogels diverse Drentse soorten om hiermee het voorkomen van kenmerkende Drentse boerenlandvogels te stimuleren Het realiseren van groene schoolpleinen voor een beter leef en speelomgeving voor kinderen Realiseren van een natuurinclusieve samenleving door bij te dragen aan de Agenda natuurinclusief 2.0 Ontwikkelen en uitvoeren van diverse lespakketten op het gebied van natuur om hiermee bewustzijn te vergroten		We liggen op schema met de beleidsmatige ambitie en uitwerking van een mooi en aangenaam Drenthe. De basiskwaliteit natuur wordt bij steeds meer ruimtelijke ontwikkeling meegenomen en met projecten als Streekbeheer, boerenlandvogels en groene schoolpleinen werken we aan een rijk landschap. Tijdens de looptijd van een van de projecten kregen we de mogelijkheid deze als pilotproject binnen een Rijksprogramma uit te voeren met bijbehorende Rijksfinanciering. Door gebruik te maken van deze niet geplande externe financiering heeft dit geleid tot een lagere uitgave van eigen financiële middelen. Afgelopen jaar is inzet gepleegd op het onderdeel invasieve exoten. Een aantal geplande werkzaamheden vragen meer voorbereiding en zullen uiteindelijk niet in 2024 maar in 2025 worden uitgevoerd.



2.03.03 Behouden en versterken Nationale parken
	Drenthe kent drie Nationale Parken. In deze gebieden komen verschillende functies samen, zoals natuur en landschap in combinatie met landbouw en recreatie. Het versterken van de Nationale Parken geeft invulling aan het beleidsprogramma Nationale Parken (2023). Dit versterken doen we op basis van gezamenlijk met partners opgestelde plannen. Het blijkt dat dit soort gebieden door hun omvang een goede basis zijn voor de ontwikkeling van een hoge kwaliteit natuur en landschap en tegelijkertijd een grote toeristische en recreatieve potentie hebben. We initiëren en realiseren de ambities uit het Beheer-, Inrichtings- en Ontwikkelingsplan Nationaal Park Drentsche Aa (2021-2030) . Voor de Drents-Friese grensstreek (zuidwest Drenthe) wordt in 2023 een integrale landschapsvisie (2024-2032) afgerond die in 2024 kan worden vastgesteld. Daarna stellen we een ambitieplan op in samenwerking met de gebiedspartners dat invulling geeft aan de doelstelling om het gebied zowel voor natuur en landschap, als voor recreatie en leefbaarheid te versterken.		Inhoud: Voor Nationaal Park Drentsche Aa is in 2024 voortvarend gewerkt aan de realisatie van het bezoekerscentrum 'Huis van de Drentsche Aa' in Deurze. Voor Zuidwest Drenthe is na raadpleging van inwoners en stakeholders besloten om de concept landschapsvisie niet vast te stellen.



2.03.04 Beheer Natuur en Landschap
	Via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) verlenen de provincies subsidie voor het behoud en de ontwikkeling van (agrarische) natuurgebieden en landschappen. Met de subsidieverordening (SVNL 2016) subsidiëren wij in Drenthe circa 55.000 hectare natuurbeheer. Met zowel terreinbeherende organisaties als particulieren maken wij afspraken voor een periode van steeds zes jaar. Afgelopen jaar liep een deel van de contacten af. Voor deze contracten zijn nieuwe afspraken gemaakt.		Via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) verlenen de provincies subsidie voor het behoud en de ontwikkeling van (agrarische) natuurgebieden en landschappen. Met de subsidieverordening (SVNL) subsidiëren wij in Drenthe circa 55.000 hectare natuurbeheer. Met zowel terreinbeherende organisaties als particulieren maken wij afspraken voor een periode van steeds zes jaar. Afgelopen jaar liep een deel van de contacten af. Voor deze contracten zijn nieuwe afspraken gemaakt. Het jaar 2024 was tevens het laatste jaar dat Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) de subsidie afhandeling voor provincie Drenthe deed. Vanaf 2025 gaat de provincie deze taak zelf uitvoeren. In 2024 heeft de overdracht plaatsgevonden.



2.03.05 Agrarisch natuurbeheer
	Ongeveer 2100 ha onder agrarisch natuurbeheer wordt door collectieven uitgevoerd. Het agrarisch natuurbeheer valt onder het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL). Het subsidiekader voor het (agrarisch) natuurbeheer van de SNL is de subsidieverordening Natuur en landschapsbeheer (SVNL2016), onderdeel Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Voor het ANLb geldt een cofinanciering vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Gekoppeld aan het nieuwe GLB gaat per 2023 een nieuwe beheerperiode in. De inzet voor 2023 is continuering van het beheer voor zes jaar. De beheercontracten met de individuele agrariërs worden gesloten door het agrarisch collectief, Agrarische Natuur Drenthe		Het beheer is conform planning in 2024 gecontinueerd en daarmee gerealiseerd. Eind 2024 zijn door Agrarische Natuur Drenthe voorbereidingen getroffen voor een uitbreiding van het ANLb vanaf 2025.



2.03.06 Inzicht verkrijgen natuurkwaliteit
	Inzicht in de kwaliteit van de natuur in Drenthe op basis van het monitoringsprogramma.		De monitoring is uitgevoerd volgens de planning, waarbij gegevens voor Natura 2000 gebieden en het Natuurnetwerk Nederland (NNN) zijn en worden verwerkt voor verder gebruik in Natuurdoelanalyses (NDA's), Beheerplannen en de jaarlijkse Voortgangsrapportage Natuur van het IPO en het Rijk. Natuurdoelanalyses zijn opgeleverd en de ecologische autoriteit heeft deze als ruim voldoende beoordeeld.


2.03.07 Uitvoering van de Omgevingswet voor de activiteiten die de natuur betreffen
	Wettelijke taken hebben betrekking op de Omgevingswet voor de onderdelen Natura 2000 activiteiten, activiteiten in verband met dieren en planten in het wild en activiteiten die houtopstanden betreffen. De wettelijke taken bestaan uit het behandelen van aanvragen voor ontheffingen en vergunningen op grond van verschillende onderdelen van deze wet. Ook valt hieronder het behandelen van verzoeken om intrekking van vergunningen en handhavingsverzoeken. Daarnaast vindt toezicht plaats op grond van de Omgevingswet.		De landelijke ontwikkelingen rondom stikstof blijven een grote impact hebben op de vergunningverleningsprocessen. Onduidelijkheden over de effectiviteit van emissiereducerende technieken en de huidige beperkingen rondom extern salderen blijven structurele belemmeringen vormen. Dit heeft niet alleen geleid tot vertraging in de reguliere vergunningverlening, maar belemmert ook de voortgang in de afhandeling van de PAS-dossiers. Het afgelopen jaar is de aandacht voornamelijk gericht geweest op het verifiëren van PAS-dossiers en het afhandelen van relatief eenvoudige vergunningaanvragen zonder complexe stikstofcomponenten. Ondanks deze focus blijft de uitdaging om tot een efficiënte aanpak te komen onverminderd groot. De complexe en onduidelijke kaders rondom stikstofproblematiek hebben ook gevolgen voor toezicht en handhaving. Het gebrek aan heldere richtlijnen maakt het lastig om consistent beleid te voeren, wat leidt tot onzekerheid bij betrokken partijen. Bovendien zorgt de onzekere situatie voor een toename in het aantal handhavingsverzoeken, wat extra druk legt op onze capaciteit. Dit heeft directe gevolgen voor de prioritering binnen het toezicht, waarbij de focus noodgedwongen verschuift van proactieve controles naar het afhandelen van meldingen en verzoeken. Hierdoor komt de bredere uitvoering van toezichtstaken onder druk te staan. De vergunningverlening voor overige effecten op Natura 2000-gebieden, soortenbescherming en houtopstanden verloopt grotendeels volgens planning en kent aanzienlijk minder knelpunten dan de stikstofgerelateerde aanvragen. Hierdoor kunnen de meeste dossiers tijdig worden afgehandeld. De grootste uitdaging op deze terreinen is echter de beperkte personeelscapaciteit, die de doorlooptijden onder druk kan zetten.

Welke feiten en cijfers zijn er?

Verplichte beleidsindicatoren volgens het BBV
Via het Besluit Begroting en Verantwoording is vastgelegd, dat alle provincies vanaf de begroting 2018 indicatoren in de begroting moeten vermelden. Deze indicatoren zijn in IPO-verband opgesteld en vastgesteld door het Ministerie van BZK. De achterliggende gegevens zijn te vinden via de website van het IPO. Daar is ook vergelijkingsmateriaal met andere provincies te vinden en de definitie die wordt gehanteerd voor de betreffende indicator.

Dynamiek in leefomgeving
Indicator: ontwikkelde nieuwe natuur

	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Nieuw ingericht natuurgebied binnen NNN in ha.	408	384	226	27	416	416
Nieuw ingericht natuurgebied binnen NNN cumulatief in ha.	6.108	6.492	6.718	6.745	7.161	7.577
Nieuw verworven natuurgebied binnen NNN in ha.	329	299	81	141	296	173
Nieuw verworven natuurgebied binnen NNN cumulatief in ha.	2.282	2.581	2.662	2.803	3.099	3.272

Definitie: Dit betreft de oppervlakte verworven en ingerichte natuur in hectares voor het betreffende jaar (dus niet cumulatief). Bij verworven natuur gaat het om het aantal hectares blijvend beschikbare grond voor natuur, inclusief nieuwe natuur als gevolg van functiewijziging (bijvoorbeeld doordat boerenland als natuurland wordt aangeboden). Onder inrichting worden gebieden verstaan waar inrichtingsmaatregelen zijn uitgevoerd die noodzakelijk zijn voor de realisatie van het natuurdoel. Als er geen inrichtingsmaatregelen nodig zijn, wordt het gebied ook beschouwd als ingericht. Bij het opstellen van de jaarstukken zijn de cijfers van 2024 nog niet bekend. Deze cijfers zullen in de Jaarstukken 2025 worden opgenomen.

Indicator: beheerde natuur
In het kader van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) hebben wij met (particuliere) terreineigenaren zesjarige beheercontracten. Jaarlijks betreft dit een totale oppervlakte van ruim 54.000 hectare aan grondgebied dat in beheer is als natuurgebied. Daarnaast is er in Drenthe zo’n 7.600 hectare beheerd natuurgebied zonder subsidie.

Wat heeft deze beleidsopgave gekost?

2.03 Natuur		Primitieve begroting	Begroting na wijziging	Realisatie	Verschil
Lasten		82.228.169	103.101.919	77.923.671	25.178.248
	Doelstelling 2.03.01 Versterken en behouden van Natuur en Landschap	73.470.594	86.700.778	64.592.029	22.108.749
	Doelstelling 2.03.02 Mooi en aangenaam Drenthe	541.666	4.124.251	2.207.930	1.916.321
	Doelstelling 2.03.03 Behouden en versterken Nationale parken	612.348	474.972	322.911	152.061
	Doelstelling 2.03.04 Beheer Natuur en Landschap	2.067.483	2.503.255	2.504.297	-1.042
	Doelstelling 2.03.05 Agrarisch natuurbeheer	4.069.047	6.203.632	5.284.077	919.555
	Doelstelling 2.03.06 Inzicht verkrijgen natuurkwaliteit	926.463	926.463	1.081.795	-155.332
	Doelstelling 2.03.07 Uitvoering van de Omgevingswet voor de activiteiten die de natuur betreffen	540.568	2.168.568	1.930.633	237.935
Baten		-20.949.667	-34.215.062	-34.207.992	-7.070
	Doelstelling 2.03.01 Versterken en behouden van Natuur en Landschap	-18.590.144	-28.951.242	-29.788.799	837.557
	Doelstelling 2.03.02 Mooi en aangenaam Drenthe	-200.000	-1.786.889	-178.815	-1.608.074
	Doelstelling 2.03.03 Behouden en versterken Nationale parken	0	0	-50.000	50.000
	Doelstelling 2.03.05 Agrarisch natuurbeheer	-2.034.523	-3.351.931	-4.087.526	735.595
	Doelstelling 2.03.07 Uitvoering van de Omgevingswet voor de activiteiten die de natuur betreffen	-125.000	-125.000	-102.853	-22.147
Saldo		61.278.502	68.886.857	43.715.679	25.171.178

Ontwikkelingen

Eind 2024 hebben wij de subsidiebeschikking voor Programma Natuur fase 2 ontvangen. Hiermee is ruim € 148 miljoen voor Drenthe beschikbaar gekomen voor het uitvoeren van een concreet maatregelen pakket in en rond Natura2000 gebieden. De voorbereiding en uitvoering start in 2025 en de maatregelen zullen de komende jaren worden gerealiseerd binnen het Programma Natuurlijk Platteland (PNP).

Concretisering VHR-opgaven
In 2025 werken we verder aan de beheerplannen en wordt de VHR-opgave voor het gebied verder uitgewerkt. We wachten vanuit het Rijk nog op de landelijke doelen.

Er is een handreiking voor de landschappelijke uitwerking van de basiskwaliteit natuur en het handboek groenblauwe dooradering ontwikkeld die richting geeft aan de invulling van een natuurinclusieve samenleving. In lijn met de landelijke agenda Natuurinclusief 2.0 haken we aan bij (ruimtelijke) opgaven en borgen we natuurinclusief bij andere beleidsvelden door input te leveren op programma’s visies en subsidie(voorwaarden).